Ngừng trốn sau cánh cửa: Vì sao tri thức của bạn cần được nhìn thấy

Những gì bạn học được là món quà, và giá trị thật sự chỉ sinh ra khi nó được trao đi.

Ngày đầu tiên đi làm ở một công ty truyền thông cách đây chừng hơn 15 năm, mình nhận nhiệm vụ khá đặc biệt: quản lý trang cá nhân của mấy anh chị lãnh đạo. Họ bận rộn, không có thời gian viết, còn mình thì được giao toàn quyền viết hộ.

Công việc tưởng chừng đơn giản: tổng hợp tin tức, viết vài dòng cho chuyên nghiệp, đăng đều đặn. Nhưng sau vài tuần, mình nhận ra một sự thật phũ phàng: những bài chia sẻ vô hồn chẳng ai buồn quan tâm. Mình thử đề xuất: “Hay là anh chị kể về trải nghiệm cá nhân, một góc nhìn thật sự của riêng mình?” Và khi họ đồng ý, lượng tương tác, phản hồi, lời mời kết nối tăng lên rõ rệt.

Điều trớ trêu là chính mình, người thúc đẩy người khác “dám đứng ra”, lại chẳng hề làm điều đó cho bản thân. Mạng xã hội của mình ngày đó gần như không có nội dung gì ngoài ảnh selfie và những trang nhật ký ngốc xít không dám để công khai. Mình nghĩ: “Thôi, cứ đứng sau cánh gà, lo ánh sáng, âm thanh cho người khác thôi. Xuất hiện làm gì, lại bị bảo là khoe khoang thì sao?”

Sự kháng cự thầm lặng

Nếu bạn từng ngần ngại chia sẻ tri thức, bạn sẽ hiểu cảm giác này. Cái cảm giác vừa biết rằng mình có điều đáng nói, nhưng hễ nghĩ đến việc viết ra, đăng lên, là tay lại chùn xuống. Trong đầu đầy những câu hỏi: “Có ai quan tâm không? Có ai đọc không? Liệu mình có làm lố?”

Chúng ta lớn lên trong nền văn hóa dạy khiêm tốn, dạy rằng giỏi đến đâu thì cũng phải “hữu xạ tự nhiên hương”. Nhưng trong một thế giới ồn ào và cạnh tranh khốc liệt, sự im lặng không còn là đức tính. Nó là rào cản. Và đáng sợ hơn, nó khiến bạn trở thành người vô hình.

Mình từng tự hỏi: “Nếu thật sự giỏi, sao không ai biết tới?” Câu trả lời đơn giản: bởi vì mình đã tự đóng cửa phòng và tắt đèn, để rồi trách người khác không gõ cửa tìm mình.

Có một ngày, trong một buổi trò chuyện với một người bạn, bạn ấy nói:
“Cậu cứ nghĩ chia sẻ tri thức là phô trương. Thật ra, nó giống như bật đèn trong một căn phòng. Ai cần thì họ sẽ bước vào, lấy đi điều hữu ích cho họ. Cậu không bắt ai phải nhìn, nhưng cậu cũng không nên để căn phòng tối om.”

Hình ảnh đó khiến mình giật mình.

Từ đó, mình bắt đầu hình dung việc chia sẻ không phải là dựng bảng quảng cáo chói lòa, mà là mở một cánh cửa, thắp sáng một căn phòng. Trong căn phòng ấy, mình để lại những cuốn sổ tay, vài mẩu chuyện, những tấm bản đồ kinh nghiệm. Người ta có thể ghé qua, dừng lại, chọn lấy thứ phù hợp với họ. Có thể họ đi, có thể họ quay lại, nhưng ít nhất, căn phòng đó không còn khóa kín.

Có một điều thú vị mà nhiều solo expert thường quên: khán giả lớn nhất của bạn không phải là những người để lại bình luận, chia sẻ hay bấm nút like. Khán giả lớn nhất của bạn chính là những người âm thầm đọc, không một dấu hiệu phản hồi nào, nhưng lại bị ảnh hưởng sâu sắc từ những gì bạn chia sẻ.

Mình còn nhớ rất rõ, trong một lần ngồi zoom với một bạn đồng nghiệp cũ (đã từng làm việc tới mình từ 12 năm trước), bạn ấy nói: “Thật ra em đã đọc hết loạt bài chị viết về solopreneur. Nhờ vậy mà em quyết định nghỉ công việc cũ, giờ thì đang chuẩn bị ra mắt sản phẩm đầu tiên. Em cảm thấy tin vào con đường và sự lựa chọn của mình hơn rất nhiều, nhờ có chị”.

Điều bất ngờ là trước đó, mình không hề thấy bạn ấy từng like hay comment một lần nào. Nếu không có cuộc trò chuyện hôm đó, có lẽ mình cũng chẳng bao giờ biết rằng những dòng chữ mình viết ra đã tạo nên một cú rẽ quan trọng trong đời bạn.

Đây là minh chứng rõ ràng cho một sự thật: sự im lặng của người đọc không đồng nghĩa với sự thờ ơ. Nhiều khi chính họ đang đọc, đang nghiền ngẫm, đang thay đổi, mà bạn lại nghĩ mình “không có ai quan tâm”.

Trong marketing có một khái niệm gọi là “multiple touchpoints”, khách hàng cần chạm vào bạn nhiều lần, trong nhiều bối cảnh khác nhau, trước khi họ sẵn sàng ra quyết định. Thông thường là 7-10 lần, nhưng thực tế có khi còn nhiều hơn. Mỗi bài viết, mỗi lần xuất hiện, mỗi câu chuyện bạn kể đều là một viên gạch để xây cây cầu dẫn người khác đến với bạn. Nếu bạn chỉ xuất hiện một lần rồi biến mất, bạn đã tự phá cầu của chính mình.

Tri thức như một món quà

Một trong những thay đổi lớn nhất trong cách mình nhìn về việc chia sẻ, đó là: tri thức không phải để giữ lại. Tri thức là một món quà.

Bạn không viết ra những điều bạn học được chỉ để khoe mình giỏi. Bạn viết để ai đó, ở một khoảnh khắc nào đó trong hành trình của họ, tìm thấy một chiếc chìa khóa nhỏ mở cánh cửa họ đang loay hoay mãi chưa ra. Đôi khi, chính bạn cũng chẳng biết chìa khóa ấy đã xoay được ổ khóa nào, bạn chỉ đơn giản để nó ở đó. Nhưng với người nhận, nó có thể là khoảnh khắc thay đổi cả một hướng đi.

Càng đi sâu vào hành trình solo, mình càng tin rằng: kiến thức chỉ thật sự sống khi nó được trao đi. Còn nếu bạn giữ khư khư, nó chỉ là mớ lý thuyết chết trong ngăn kéo. Món quà không được mở ra thì vẫn chỉ là một hộp giấy bọc kín, chẳng ai hưởng được.

Có một nghịch lý là nhiều solo expert tin rằng nếu mình đủ giỏi thì khách hàng sẽ tự tìm đến, còn nếu mình cứ nói mãi thì sẽ thành “lố”. Nhưng thực tế, khi bạn im lặng, bạn đang nhường quyền định nghĩa con người bạn cho người khác.

Khách hàng, đồng nghiệp, thậm chí cả đối thủ sẽ không nhìn thấy bạn ở chính hình ảnh mà bạn mong muốn, mà chỉ trong những mẩu thông tin rời rạc họ vô tình chạm phải. Một vài dòng hồ sơ trên LinkedIn, một tấm ảnh mờ nhạt trên website, hay một lời giới thiệu qua người quen. Thế là toàn bộ sự nghiệp và chuyên môn của bạn bị thu hẹp chỉ còn trong vài mẩu vụn đó.

Nếu bạn không kể câu chuyện của mình, người khác sẽ kể nó thay bạn. Và thường thì họ sẽ kể theo cách có lợi cho họ, chứ không phải cho bạn.

Tri thức chỉ thật sự sống khi nó được trao đi

Một trong những thay đổi lớn nhất trong cách mình nhìn về việc chia sẻ, đó là: tri thức không phải để giữ lại.

Bạn không viết ra những điều mình học được chỉ để khoe mình giỏi. Bạn viết để ai đó, ở một khoảnh khắc nào đó trong hành trình của họ, tìm thấy một chiếc chìa khóa nhỏ mở cánh cửa họ đang loay hoay mãi chưa ra. Đôi khi, chính bạn cũng chẳng biết chìa khóa ấy đã xoay được ổ khóa nào. Nhưng với người nhận, nó có thể là khoảnh khắc thay đổi cả một hướng đi.

Càng đi sâu vào hành trình solo, mình càng tin rằng kiến thức chỉ thật sự sống khi nó được trao đi. Còn nếu bạn giữ khư khư, nó chỉ là mớ lý thuyết chết trong ngăn kéo.

Điều đặc biệt là khi trao đi, tri thức không mất đi. Ngược lại, nó nhân lên. Viết một bài để giải thích một khái niệm, bạn sẽ nhận ra những chỗ mình còn mơ hồ. Trả lời một câu hỏi từ người đọc, bạn sẽ buộc bản thân phải nhìn vấn đề từ một góc khác. Chính quá trình trao đi khiến bạn trưởng thành.

Viết cho mình trong quá khứ và tương lai

Một trong những cách mình hay dùng để vượt qua sự ngập ngừng là viết cho “phiên bản cũ” của chính mình. Phiên bản ấy có thể là bạn cách đây nhiều năm, đang vật lộn với nỗi sợ đầu tiên khi rời công việc an toàn. Hay bạn của 3 năm trước, đang hoang mang giữa những dự án dang dở, không biết đâu là đường đi tiếp.

Khi viết cho “mình trong quá khứ”, bạn không cần gồng lên chứng minh. Bạn chỉ đơn giản viết ra những gì mình ước gì đã được ai đó nói cho nghe hồi đó. Và kỳ lạ thay, chính những chia sẻ ấy lại chạm đến rất nhiều người khác, những người đang ở đúng vị trí mà bạn từng đứng.

Bạn cũng có thể viết cho “mình trong tương lai” - người bạn đang phấn đấu để trở thành. Khi bạn dám xuất bản một bài viết với tầm nhìn xa hơn hiện tại, bạn không chỉ kéo chính mình tiến lên, mà còn tạo cảm hứng cho những ai đang trên cùng một con đường.

Nếu bạn vẫn còn đang do dự, coi đây như một lời mời. Hãy thử viết một bài ngắn, không cần hoàn hảo. Kể một tình huống bạn từng mắc sai lầm và điều bạn rút ra từ đó. Viết một đoạn bạn ước có ai đó nói với mình hồi mới vào nghề. Ghi lại một bài học nhỏ vừa rút ra từ tuần trước.

Đừng nghĩ rằng phải có hàng nghìn người đọc ngay thì mới đáng. Hãy nghĩ đến một người duy nhất - một độc giả thầm lặng nào đó - người sẽ cảm thấy nhẹ nhõm khi tình cờ đọc được bài viết của bạn.

Bạn đâu biết được, chính bài viết nhỏ đó có thể là thứ khiến họ dám bước đi bước tiếp theo.

---

Tri thức bạn có được không phải để khóa chặt trong ngăn tủ. Nó là dòng chảy, và bạn chỉ là một đoạn của dòng sông. Dòng nước ấy cần đi tiếp, để người khác có thể uống, để mảnh đất khác có thể xanh.

Mỗi lần bạn chia sẻ, bạn không chỉ đang xây dựng thương hiệu cá nhân. Bạn đang xây một căn phòng sáng đèn, để những người mỏi mệt ngoài kia có chỗ ghé vào, ngồi lại, và mang theo một điều gì đó cho hành trình của họ.

Và rồi một ngày nào đó, có thể bạn sẽ ngạc nhiên khi gặp một người hoàn toàn xa lạ, nhưng họ lại mỉm cười và nói: “Cảm ơn bạn, nhờ đọc những điều bạn viết mà mình đã dám thay đổi.”

Đó là lúc bạn hiểu rằng ánh sáng từ căn phòng bạn bật lên đã thật sự lan tỏa sự ấm áp và những giá trị ra bên ngoài.