Trong quá trình dạy viết mình hay có các bài tập đòi hỏi học viên phải có sự quan sát lắng nghe có chủ đích và liên tưởng, nhưng mình yêu cầu làm theo bản năng và nghĩ rằng đó là điều không thể không làm với một người muốn học viết tốt hơn. Không có những dẫn chứng khoa học.

Mình thường nói với các bạn nếu muốn học theo công thức, muốn học lý thuyết thì không nhất thiết phải học mình vì có rất nhiều chỗ các bạn có thể học được. Nhưng chỉ học để mà sao chép thì các bạn không tiến bộ được (và có rất nhiều bạn chỉ học theo kiểu công thức và áp dụng cứng nhắc). Cũng lại là một kinh nghiệm mình đúc rút được, không phải từ nguồn nào đáng tin cậy.

Giờ đây mình có câu trả lời cho cả hai.

Trong bài báo “This Is Your Brain on Writing” trên New York Times có viết, một nhóm nghiên cứu ở Đức đã quét não bằng máy quét fMRI để theo dõi hoạt động não của những cây viết (cả nhóm không chuyên và nhóm chuyên viết sáng tạo). Một mạng lưới rộng lớn các vùng não hoạt động cùng nhau trong quá trình mọi người tạo ra câu chuyện nhưng riêng với hoạt động bên trong (inner workings) của các cây viết chuyên nghiệp thì có sự khác biệt hơn và tương đồng rất nhiều với những người thành thạo các hoạt động phức tạp như âm nhạc hoặc thể thao.

Một cây viết ngồi một mình ẩn dật để viết trong phòng có những điểm tương đồng nổi bật với một cầu thủ NBA đang thực hiện động tác lộn ngược trên sân bóng rổ, trong tiếng la hét của đám đông.

Khi quét não, đầu tiên các tình nguyện viên (không phải là cây viết chuyên nghiệp) chỉ cần sao chép lại văn bản, sau đó là có một vài gợi ý và tự sáng tạo câu chuyện theo cách của mình. Kết quả là CÓ MỘT SỐ VÙNG NÃO CHỈ HOẠT ĐỘNG TRONG QUÁ TRÌNH VIẾT SÁNG TẠO, chứ không phải là trong quá trình sao chép. Khi động não, một số vùng xử lý thị lực của tình nguyện viên đã hoạt động, tức là họ có thể đã nhìn thấy những cảnh mà họ muốn viết. Quá trình viết câu chuyện của riêng mình, các nhà nghiên cứu thấy hồi hải mã lấy thông tin và cung cấp thông tin mà tình nguyện viên có thể sử dụng. Một số vùng gần não trước (nơi rất quan trọng để ghi nhớ thông tin cùng 1 lúc) cũng hoạt động.

Nhóm nghiên cứu tiếp tục thực hiện trên nhóm những cây viết chuyên nghiệp và so sánh hiệu suất với những cây viết không chuyên ở trên.

Trong một nghiên cứu trên tạp chí NeuroImage, não của những cây viết lão luyện dường như hoạt động khác biệt ngay cả trước khi họ đặt bút xuống để viết. Trong quá trình động não, những người viết mới thì kích hoạt các trung tâm thị giác trong khi đó, bộ não của các cây viết chuyên nghiệp thì lại hoạt động nhiều hơn ở các khu vực liên quan tới lời nói (cá nhân mình thực sự đã nói tốt hơn rất nhiều sau nhiều năm viết).

Tiến sĩ Lotze, trưởng nhóm nghiên cứu nói rằng hai nhóm cây viết đang sử dụng các chiến lược khác nhau. Có thể những người mới bắt đầu đang xem câu chuyện của họ như một cuốn phim trong đầu, còn người viết chuyên nghiệp thì lại tường thuật nó bằng một tiếng nói bên trong (inner voice).

Khi 2 nhóm bắt đầu viết, một loạt khác biệt xuất hiện. Sâu bên trong não bộ của một cây viết chuyên nghiệp, vùng được gọi là hạt nhân đuôi (the caudate nucleus) bắt đầu hoạt động (còn người mới tập thì không). Nhân đuôi là phần não quen thuộc đối với các nhà khoa học, những người nghiên cứu chuyên môn. Nó đóng vai trò thiết yếu trong thúc đẩy kỹ năng đi kèm với thực hành, giống như hoạt động trò chơi trên bàn cờ vậy.

Khi chúng ta lần đầu học một kỹ năng - ví dụ như khi chơi piano hay bóng rổ - chúng ta sử dụng rất nhiều nỗ lực có ý thức. Bằng việc thực hành, những hành động đó trở nên tự động. Nhân đuôi và các vùng lân cận bắt đầu điều phối hoạt động của não khi sự thay đổi này xảy ra. Cá nhân mình đã thấy được sự hữu ích của việc tập viết hàng ngày để biến viết thành thói quen tự động. Đó cũng là lý do mình muốn với những ai muốn tập viết, hãy tham gia vào nhóm Những người viết hàng ngày (Viết đi đừng sợ) - ở đây các bạn sẽ được hướng dẫn tập viết miễn phí và có các chủ đề gợi ý cho từng ngày nhằm cải thiện kỹ năng và vượt qua các rào cản TÂM LÝ khi viết.

Tất nhiên sáng tạo điều vô cùng khó khăn để nghiên cứu, bởi vì nó khác biệt giữa người này với người khác. Thí nghiệm của Lotze cũng vấp phải nhiều nghi ngờ và tất nhiên còn tiếp tục phát triển hơn để giải quyết những lỗ hổng.

Nhưng với một người đã viết liên tục trong rất nhiều năm qua, mình nghĩ mình đủ trải nghiệm để tin vào hiệu quả của việc:

• Viết hàng ngày để tạo thói quen viết

• Người viết cần có sự quan sát, lắng nghe có chủ đích để liên tưởng và phân tích

• Lý thuyết, sao chép thì đơn giản nhưng nó không giúp bạn tiến bộ nếu chỉ dừng ở việc copy theo một nguyên mẫu nào đó. Bạn cần phát triển và học hỏi thêm để biến những thứ đó thành của riêng mình. Tất nhiên, quá trình này cần thời gian.

Còn bạn, bạn có viết hàng ngày không? Hay bạn làm gì để tạo thói quen viết? Chia sẻ với mình nhé!

Leave a comment