Đừng sợ sai!
Sợ nhất là không dám viết lại câu chuyện của chính mình!
Đã bao giờ bạn cảm thấy tê cứng cả người chỉ vì nghĩ đến ngày ra mắt một dự án?
Bạn nhìn vào kế hoạch đang tới gần và trong đầu chỉ văng vẳng một câu: “Mình không được phép sai.”
Sự thật là: càng sợ thất bại, bạn càng dễ… thất bại thật. Vì nỗi sợ ấy khiến bạn thu mình, chơi nhỏ, không dám thử nghiệm điều mới. Trong khi đó, thành công bền vững gần như luôn đến từ một chuỗi thử-sai được thiết kế khéo léo.
Vấn đề là: rất ít người biết thiết kế lại mối quan hệ của họ với thất bại. Và cũng rất ít người được dạy rằng: thất bại có thể được “viết lại” như một câu chuyện mới, mang nhiều năng lượng hơn, góc nhìn khai sáng hơn – thậm chí tạo nên bước ngoặt cho sự nghiệp.
Bài viết này là một lời nhắc nhở nhẹ nhàng của Linh dành cho bạn:
Bạn không thể tránh được thất bại. Nhưng bạn hoàn toàn có thể làm chủ cách mình diễn giải nó.
Chuyện của Huy: Khi mọi hy vọng đặt vào một lần ra mắt
Huy là một người học công nghệ, yêu ngôn ngữ và quyết định khởi nghiệp với một app học tiếng Nhật. Anh dành hơn 8 tháng ròng lập trình, thiết kế giao diện, xây dựng tính năng. Với Huy, ngày app lên store là “ngày phán xét”: hoặc nổ lớn, hoặc tan tành.
Và nó đã… tan tành thật. Lượt tải lèo tèo vài chục. Đánh giá lác đác, phần lớn là tiêu cực.
Trong một tuần, Huy không ngủ nổi. Trong một tháng, anh không còn đụng đến dòng code nào nữa.
Nhưng một người bạn thân đã làm cùng trong dự án nói với anh:
“Chuyện này là bình thường. Có ai thành công ngay lần đầu không? Đây chỉ là lần thu đầu thôi mà.”
Từ một cú sụp đổ, Huy bắt đầu nhìn lại mọi thứ với một tâm thế khác. Anh không cố phủ nhận thất bại, nhưng thay vì mặc định “mình tệ hại”, anh chọn viết lại câu chuyện thành:
“Tôi vừa hoàn thành một bản thử nghiệm đầu tiên. Tôi học được cả đống điều. Và tôi biết bản tiếp theo sẽ tốt hơn.”
Sáu tháng sau, Huy hợp tác với một người bạn làm marketing, ra mắt lại app với nhiều tính năng được điều chỉnh theo phản hồi cũ. Và anh bán được gói học đầu tiên trong tuần thứ 2.
Vấn đề không nằm ở thất bại. Mà ở câu chuyện bạn kể về nó
Thất bại là một sự kiện. Không phải tạo nên danh tính hay nói lên bạn là ai.
Nhưng nhiều người lại nhập nhằng hai thứ này.
Tôi thất bại # Tôi là kẻ thất bại.
Và câu chuyện này ăn sâu, khiến họ mất tự tin, thu hẹp hành động, tránh né cơ hội, và ngừng dấn thân.
Điểm chung của những người vượt qua thất bại không phải là họ may mắn hơn. Mà là họ biết chuyển hóa thất bại thành thông tin hữu ích để hành động tiếp theo tốt hơn.
Và để làm được điều đó, bạn cần một hệ khung tư duy đủ vững.
Bốn tư duy cốt lõi để “viết lại” thất bại
Hơn cả lý thuyết, đây là những nguyên tắc đã được mình kiểm nghiệm thực tế cùng học viên, mentee – và chính bản thân mình – trong nhiều giai đoạn “rơi vào hố”.
1. Luôn có “bản thu an toàn” (Safety Take)
Trong giới quay phim, “safety take” là lần quay không để dùng chính thức – mà để thử nghiệm. Áp lực giảm đi, diễn viên được diễn tự nhiên hơn. Và nhiều khi, chính bản này lại trở thành… cảnh tốt nhất.
Áp dụng sang công việc: nếu bạn mặc định mọi thứ phải hoàn hảo ngay từ đầu, bạn đang tự đặt mình vào trạng thái căng cứng. Nhưng nếu bạn nhìn mỗi lần “làm thử” là một bản thu an toàn, bạn sẽ cho mình không gian để sáng tạo, học hỏi và… sai có kiểm soát.
Phản tư:
Khi bạn chuẩn bị tung sản phẩm/dự án tiếp theo, bạn có dám gọi đó là bản thử đầu không?
Bạn đã có “phương án sống sót” để yên tâm thử chưa?
2. Ra mắt sớm, cải tiến thường xuyên
Một lỗi sai điển hình của người cầu toàn là: ủ dự án quá lâu, vì muốn hoàn hảo, đến mức không còn thời gian để nghe phản hồi thật. Họ để cái tôi quyết định mọi thứ – thay vì để thị trường giúp họ học nhanh hơn.
Ship (trong giới startup có nghĩa là tung ra, phát hành, ra mắt (một phiên bản sản phẩm/dịch vụ mới) không có nghĩa là tung ra thứ tệ hại. Ship nghĩa là: bạn chia nhỏ, làm liên tục, học liên tục.
Huy đã học được điều này quá muộn. Nếu ngay từ đầu anh làm một MVP, đưa cho 20 người test, có lẽ anh đã biết sớm rằng cần thêm flashcard, cần gamification, cần hướng dẫn onboarding rõ ràng.
Câu hỏi phản tư:
Bạn đã chia nhỏ quá trình ra mắt của mình chưa?
Bạn có thể thử nghiệm điều gì trong 7 ngày tới, để học sớm từ người dùng?
3. Rủi ro tỉ lệ thuận với quy mô thử nghiệm
Nếu bạn chỉ ở trong vùng an toàn, bạn sẽ không ngã đau – nhưng cũng không bao giờ đi xa. Những cú ngã lớn đôi khi là dấu hiệu tốt: bạn đang thử nghiệm điều gì đó đủ mới, đủ khác biệt.
Nhưng để dám đi xa, bạn cần trang bị một tâm thế đúng:
Rủi ro là chi phí của sự phát triển.
Hiểu rõ điều này, bạn sẽ không tự trách bản thân khi điều gì đó không như ý. Bạn sẽ đặt câu hỏi: “Mình đang học được gì từ lần thử lớn này?”
Với Huy, sau thất bại đầu, anh dám chi tiền để hợp tác với một Youtuber – thay vì cố tiết kiệm. Có người chê anh “liều”, nhưng chính quyết định đó khiến app có lượt truy cập mới, từ đó tăng user beta.
Phản tư:
Bạn đang tránh một thử nghiệm lớn nào, chỉ vì sợ rủi ro?
Rủi ro đó có thực sự đáng sợ, hay chỉ là cảm giác chủ quan?
4. Cùng một thất bại – hai câu chuyện đối nghịch
Sự kiện: bạn ra mắt một khóa học nhưng chỉ có 3 người đăng ký.
Câu chuyện 1: “Mình dở. Mình không ai cần.”
Câu chuyện 2: “Ba người đó là những khách hàng đầu tiên giúp mình học cách giới thiệu khóa học đúng hơn. Và cho mình cơ hội cải tiến lần sau.”
Sự kiện không đổi. Chỉ là cách bạn diễn giải đã thay đổi hoàn toàn năng lượng.
Tư duy viết lại không phải là “tự an ủi”. Mà là hành vi diễn giải tích cực thực tế có cơ sở. Bạn vẫn nhìn vào lỗi sai, vẫn đối mặt, nhưng thay vì kết luận tiêu cực, bạn đào sâu hơn để tìm dữ liệu, bài học, cơ hội cải tiến.
Gợi ý thực hành:
Viết lại một thất bại gần đây của bạn dưới hai góc nhìn: một tiêu cực, một tích cực có căn cứ.
So sánh hai phiên bản, và cảm nhận năng lượng từ mỗi bên.
Bài tập cuối: Viết lại câu chuyện thất bại của bạn
Chọn một sự kiện bạn từng nghĩ là thất bại cay đắng.
(Ví dụ: bạn chỉ bán được 1 suất coaching đầu tiên sau 2 tháng nỗ lực.)Viết lại câu chuyện bạn đang tin:
“Mình không có năng lực, không ai cần mình.”Tìm thông tin khách quan:
“Người đăng ký đầu tiên phản hồi rất tích cực. Họ khen cách mình lắng nghe. Họ nói giá chưa phù hợp với họ. Mình chưa chạy quảng cáo. Mình chưa làm rõ kết quả đầu ra.”Phiên bản viết lại:
“Mình có người đầu tiên tin tưởng mình. Mình đã giúp họ. Mình đã học được insight giá cả và cách diễn đạt kết quả. Đó là nền móng cho lần ra mắt tiếp theo.”
Bạn không thể tránh thất bại. Nhưng bạn có thể làm chủ cách mình kể lại nó.
Nhiều người thành công không phải vì họ giỏi hơn.
Mà vì họ bền bỉ hơn trong việc kể lại – mỗi lần thất bại.
Nếu bạn đang có một thất bại khiến bạn mất động lực, hãy nhớ điều này:
Không ai thành công bằng cách tránh thất bại. Họ thành công bằng cách tích lũy bài học từ đó, rồi tiếp tục đi.
Bản thân thất bại không đáng sợ. Cách ta gắn ý nghĩa vào nó mới quyết định tất cả.
Hãy viết lại. Hãy chọn một câu chuyện khác.
Không vì tô hồng thực tế. Mà để cho phép bạn tiếp tục hành động.