30 điều ước mình biết sớm hơn khi bắt đầu hành trình solo expert
Những quan sát, trải nghiệm sau khi kèm cặp hàng trăm solo expert trong 7 năm qua.
Trong hành trình làm nghề, có những điều mà chỉ khi đi qua đủ lâu, đủ xa, ta mới thấy “ước gì mình biết điều này sớm hơn”.
Bài viết này là bản tổng kết của mình từ gần 7 năm quan sát, trải nghiệm và kèm cặp hàng trăm chuyên gia độc lập, những người chọn con đường không bằng phẳng: vừa làm chuyên môn, vừa vận hành business của riêng mình.
Nếu bạn đang chập chững bước vào thế giới “solo”, làm nghề một mình, làm chủ công việc và cuộc sống của mình, thì đây là bản đồ rút gọn dành cho bạn.
Vững gốc chuyên môn, không cần hoàn hảo từ đầu
1. Chọn một lĩnh vực nhưng không cần là quyết định mãi mãi
Nhiều người trì hoãn bắt đầu vì chưa chọn được “ngách đúng”. Nhưng sự thật là: ngách không cần phải đúng ngay, mà cần đủ cụ thể để khởi động và đủ linh hoạt để phát triển. Bạn có thể bắt đầu với một lĩnh vực rộng, như marketing, coaching hay wellness, rồi dần tinh chỉnh theo tín hiệu thị trường và phản hồi thực tế. Điều quan trọng không phải là ra quyết định hoàn hảo từ đầu, mà là có can đảm thử, sai, điều chỉnh và tiến hoá.
Bản sắc chuyên môn của bạn không phải thứ định sẵn nó được gọt giũa qua hành động và thời gian.
2. Không cần kinh nghiệm để bắt đầu, nhưng cần sự nghiêm túc để đi đường dài
Bạn không cần đợi đến khi có bằng cấp, chứng chỉ hay “đủ năm trong nghề” mới được phép chia sẻ kiến thức hoặc nhận khách hàng. Nhưng bạn cần nghiêm túc với hành trình học hỏi, thực hành, và nâng cấp bản thân mỗi ngày. Một người chưa từng dạy ai vẫn có thể trở thành mentor tuyệt vời nếu họ dám chia sẻ hành trình thật, học từ phản hồi thực tế và liên tục tinh chỉnh cách làm.
Kinh nghiệm không phải là số năm mà là số lần bạn va chạm thật và rút ra bài học đúng.
3. Làm một việc tốt hơn là làm nhiều việc dở
Một trong những sai lầm phổ biến nhất ở giai đoạn đầu là làm quá nhiều thứ cùng lúc: mở dịch vụ freelance, viết blog, tạo podcast, coaching nhóm, làm social media… mà không việc nào đi đến kết quả cụ thể. Càng phân tán, càng ít khả năng tiến bộ. Thay vì vậy, hãy chọn một mũi nhọn để dồn toàn lực: coaching 1:1, viết bản tin, hoặc tư vấn doanh nghiệp. Khi bạn làm giỏi một thứ cơ hội để mở rộng sẽ tự tìm đến.
Làm ít hơn nhưng sâu hơn là con đường hiệu quả nhất để xây uy tín và hệ thống ổn định.
4. Tốc độ quan trọng hơn sự hoàn hảo
Nhiều người dành hàng tháng để thiết kế logo, viết brand story, làm landing page nhưng lại ngại đưa ra sản phẩm thật. Trong khi đó, người thành công thường ra mắt nhanh, lấy phản hồi sớm, rồi tinh chỉnh dần. Phiên bản đầu tiên không cần hoàn hảo nó chỉ cần “có thể chạy được”. Sự hoàn hảo không đến từ khâu chuẩn bị mà đến từ quá trình cải tiến liên tục.
Thị trường không cần bạn đẹp. Thị trường cần bạn xuất hiện, giải quyết vấn đề thật, và cam kết đi đường dài.
5. Làm solo không có nghĩa là làm một mình
Bạn có thể không có đồng nghiệp, không có sếp, không có team. Nhưng bạn cần có người đồng hành: mentor, nhóm mastermind, cộng đồng nghề, hoặc ít nhất là một người bạn để chia sẻ hành trình. Làm solo không nên đồng nghĩa với cô lập. Những lần bạn bối rối về chiến lược, mất phương hướng, hoặc thiếu động lực, một lời góp ý đúng lúc, một cú nhắc nhẹ từ người bạn tin tưởng có thể giúp bạn tiết kiệm hàng tháng tự vật lộn.
Đầu tư vào kết nối là đầu tư cho sự bền vững.
Kinh doanh chuyên môn là một kỹ năng cần học
6. Không có “giá thị trường chung”, chỉ có giá trị bạn tạo ra
Giá bạn xứng đáng không phải là trung bình cộng của những người cùng ngành mà là kết quả của: giá trị bạn mang lại * khả năng định vị * độ tin tưởng từ thị trường. Đừng chỉ tham khảo người khác tính bao nhiêu để định giá cho mình. Hãy bắt đầu bằng việc hiểu rõ: kết quả bạn tạo ra là gì, tác động của nó tới khách hàng như thế nào, và bạn truyền thông điều đó ra sao.
Định giá đúng không phải là “cao hay thấp”, mà là “xứng đáng”.
7. AI không thay thế bạn nhưng sẽ thay thế những người không có góc nhìn
AI có thể giúp bạn tổng hợp tài liệu, viết nội dung, phân tích dữ liệu nhưng nó không thể thay thế kinh nghiệm thật, góc nhìn riêng và sự sâu sắc từ một hành trình sống. Những Solo Expert hiểu mình là ai, giúp ai, theo cách nào sẽ dùng AI như đòn bẩy. Những người chỉ đơn thuần sao chép, tổng hợp, hoặc lập lại điều người khác đã nói, sẽ bị thay thế rất nhanh.
Công cụ không lấy đi giá trị, nó chỉ phơi bày ai đang thực sự có giá trị.
8. Business owner hay Content Creator– chọn một trước
Mỗi con đường có logic vận hành khác nhau: business owner tập trung kiếm tiền và có khách hàng; creator đầu tư xây thương hiệu dài hạn qua nội dung. Cả hai đều tốt nhưng nếu bạn cố làm cả hai cùng lúc khi chưa có hệ thống rõ ràng, bạn dễ bị kiệt sức, thiếu nhất quán và không đạt được kết quả nào đáng kể. Hãy chọn một ưu tiên chính: tập trung kiếm tiền nhanh để ổn định tài chính, hoặc đầu tư xây dựng thương hiệu cá nhân để mở rộng về sau.
Đặt chiến lược phù hợp với giai đoạn.
9. Long-form không bắt buộc nhưng sẽ rất cần nếu muốn đi đường dài
Bạn có thể khởi động chỉ với một trang cá nhân trên mạng xã nội. Nhưng nếu muốn xây dựng thương hiệu bền vững, nội dung chuyên sâu (long-form) là thứ không thể thiếu đối với chuyên gia. Đó là nơi bạn thể hiện chuyên môn, thu thập email, và tạo cảm giác chuyên nghiệp.
Khi bạn muốn người khác xem bạn như một chuyên gia đáng tin, hãy cho họ một nơi để “đặt chân vào”.
10. Quản lý tài chính cá nhân quan trọng không kém chuyên môn
Bạn có thể có kỹ năng tốt, khách hàng đều, thu nhập cao nhưng nếu không biết phân bổ tiền bạc, bạn vẫn rơi vào cảm giác thiếu thốn và bất an. Một Solo Expert cần biết chia dòng tiền: chi phí sinh hoạt, quỹ tiết kiệm, đầu tư tái tạo (học tập, công cụ, phát triển bản thân), và dự phòng cho thời gian thu nhập thấp. Tài chính cá nhân là nền móng cho sự tự chủ.
Nếu bạn không biết mình đang tiêu gì, còn bao nhiêu, có thể duy trì bao lâu thì dù giỏi đến đâu, bạn vẫn dễ rơi vào trạng thái lo lắng và mất kiểm soát.
Lợi thế cạnh tranh và nghệ thuật định vị bản thân
11. Càng sớm tìm ra lợi thế cạnh tranh, càng dễ bứt phá
Lợi thế cạnh tranh không phải là thứ quá to tát. Nó có thể đơn giản là bạn viết rõ hơn người khác, kể chuyện hấp dẫn hơn, giảng giải dễ hiểu hơn, hoặc tạo cảm giác an tâm đặc biệt cho người làm việc với bạn. Điều quan trọng là: bạn nhận ra nó càng sớm, càng dễ xây chiến lược phát triển phù hợp. Lợi thế cạnh tranh là thứ giúp bạn đứng vững giữa thị trường nhiễu loạn vì nó là thứ mà người khác khó sao chép. Hãy hỏi: điều gì khiến người khác nhớ đến bạn sau một buổi làm việc, một bài viết, hay một lần trò chuyện?
Đó là dấu vết bạn cần đào sâu.
12. Thị trường quan trọng hơn kỹ năng
Bạn có thể cực kỳ giỏi chuyên môn nhưng nếu bạn nói chuyện với sai người, ở sai thời điểm, trong một thị trường không có ngân sách, bạn vẫn sẽ thất bại. Chọn đúng thị trường giống như chọn đúng sân khấu: bạn sẽ được thấy, được nghe, được trả công xứng đáng. Thị trường tốt là nơi có vấn đề rõ ràng, nhu cầu cấp thiết, và sẵn sàng chi trả để giải quyết.
Đừng chỉ tập trung vào những gì bạn biết làm hãy dành thời gian hiểu ai cần nó nhất, và họ thường xuất hiện ở đâu. Bắt đầu từ đó.
13. Không phải ai cũng là khách hàng lý tưởng của bạn
Một khách hàng sai dù trả cao vẫn có thể khiến bạn tổn hao năng lượng, nghi ngờ năng lực bản thân, và làm lệch hướng phát triển sự nghiệp. Khách hàng lý tưởng không chỉ là người trả tiền, mà là người hiểu giá trị của bạn, tôn trọng quy trình làm việc, và thật sự cần điều bạn cung cấp. Họ khiến bạn cảm thấy được công nhận, hợp tác hiệu quả và có động lực phát triển. Hãy học cách từ chối lịch sự nhưng dứt khoát những người không phù hợp.
Từ chối đúng người là một cách giữ gìn phẩm chất nghề nghiệp.
14. Xây danh tiếng trước khi tìm khách
Danh tiếng là thứ giúp khách hàng đến với bạn mà không cần quảng cáo rầm rộ. Nó không đến từ việc bạn tự xưng là “chuyên gia” mà đến từ những gì người khác thấy, nghe, cảm được khi bạn chia sẻ một cách nhất quán, chất lượng và chân thực. Trước khi mong ai đó trả tiền, hãy để họ thấy bạn đã giúp ai, bạn hiểu điều gì, và bạn quan tâm đến ai. Mỗi bài viết, buổi chia sẻ, hoặc một lời giới thiệu từ người cũ đều là viên gạch xây nên danh tiếng.
Hãy đầu tư vào điều đó từ sớm.
15. Công việc không tự tìm đến, hãy chủ động tiếp thị bản thân
Nhiều Solo Expert giỏi nhưng ẩn dật. Họ tin rằng “có tâm ắt có tầm”, rằng nếu mình làm tốt thì thế giới sẽ tự tìm đến. Nhưng thị trường ngày nay không vận hành theo kiểu cổ tích. Bạn vẫn cần xuất hiện, cần nói rõ bạn giúp ai, giải quyết điều gì, và vì sao bạn là người phù hợp. Viết bài chia sẻ, phân tích case study, xây dựng bản tin, gửi email cá nhân hoá, tham gia cộng đồng nghề… Mỗi hành động là một mắt xích trong chuỗi tiếp thị chân thật.
Bạn không cần phải hò hét la lớn bạn chỉ cần đều đặn xuất hiện với sự sắc nét riêng.
Tâm lý làm nghề: thứ quyết định ai sẽ đi xa
16. Bạn phải quen với từ chối đó là điều không thể tránh khỏi
Khi bạn bắt đầu đưa chuyên môn của mình ra thị trường, bạn sẽ gặp phải từ chối thậm chí rất nhiều. Không phản hồi email, bị lơ tin nhắn, khách hàng tiềm năng chọn người khác… đều là chuyện thường ngày. Nhưng mỗi lời từ chối là một phần dữ liệu quý giá giúp bạn điều chỉnh thông điệp, cải thiện cách tiếp cận, và tinh chỉnh sản phẩm.
Thị trường không nợ bạn bất kỳ điều gì chính bạn là người phải chứng minh giá trị của mình lặp đi lặp lại. Và giá trị bản thân bạn không giảm đi vì người khác chưa nhận ra nó - hãy luôn nhớ điều đó.
17. Làm miễn phí có thể là chiến lược nhưng phải có điểm dừng rõ ràng
Làm miễn phí trong giai đoạn đầu có thể giúp bạn lấy case study, nhận phản hồi thực tế và xây dựng lòng tin. Nhưng nếu bạn cứ tiếp tục làm miễn phí mà không chuyển sang thu phí đúng lúc, bạn đang tự huỷ hoại mô hình của mình. Hãy xác định rõ mục tiêu cho mỗi lần làm miễn phí: học điều gì, chứng minh điều gì, tiếp cận ai?
Và đặt ra một thời hạn cụ thể: sau 3 khách hàng thử nghiệm hoặc sau khi đủ 2 case study thành công, bạn bắt đầu định giá và niêm yết dịch vụ của mình như một chuyên gia thực thụ.
18. Sự linh hoạt là sống còn trong hành trình solo
Không có một chiến lược nào đúng mãi mãi. Thị trường thay đổi. Nhu cầu thay đổi. Bạn thay đổi. Một mô hình coaching từng hiệu quả có thể không còn phù hợp nữa. Một chủ đề hot hôm nay có thể lỗi thời chỉ sau vài tháng. Hãy giữ vững giá trị cốt lõi nhưng linh hoạt trong cách thể hiện, cách phân phối, cách tiếp thị.
Linh hoạt không đồng nghĩa với mất phương hướng, mà là khả năng thích ứng thông minh mà không đánh mất bản sắc.
19. Sức khỏe tinh thần là nền tảng cho năng suất và sáng tạo
Bạn có thể lên kế hoạch hoàn hảo, chiến lược bài bản nhưng nếu tinh thần bạn cạn kiệt, mọi thứ đều sụp đổ. Burnout là có thật. Cô đơn, nghi ngờ bản thân, áp lực tài chính... đều là những phần của hành trình solo. Hãy tạo cho mình những “khu vườn” để quay về: viết nhật ký, đi bộ, vẽ tranh, nấu ăn, hoặc đơn giản là một khoảng lặng không ai đụng đến. Bạn không thể phục vụ khách hàng nếu bạn kiệt quệ.
Bảo vệ tinh thần không phải là sự yếu đuối, đó là một kỹ năng chiến lược.
20. Làm việc thông minh hơn là làm việc nhiều
Solo không phải là làm tất cả mà là chọn đúng việc để làm. Thay vì 16 tiếng một ngày xử lý hàng tá đầu việc vụn vặt, hãy xác định đâu là 20% công việc tạo ra 80% giá trị. Học cách dùng công cụ, uỷ thác, tự động hoá, và nói “không” với những thứ không cần thiết. Tự do không đến từ việc làm nhiều mà đến từ việc kiểm soát được cách bạn dùng thời gian và năng lượng.
Làm việc thông minh là đặt câu hỏi liên tục: “Việc này có thật sự cần không? Mình có thể làm ít hơn nhưng hiệu quả hơn không?”
Cần bền vững, chứ không phải là bùng nổ
21. Danh sách email quý giá hơn follower trên mạng xã hội
Bạn có thể có 100.000 người theo dõi trên mạng xã hội, nhưng nếu thuật toán thay đổi bạn có thể mất gần như toàn bộ tầm ảnh hưởng chỉ sau một đêm. Trong khi đó, mỗi email là một mối quan hệ cá nhân mà bạn thực sự sở hữu và kiểm soát. Danh sách email là nền tảng đáng tin cậy để bạn xây dựng lòng tin, chia sẻ nội dung sâu sắc, và chuyển hoá người theo dõi thành khách hàng trung thành. Hãy bắt đầu bằng những người thật sự quan tâm, dù chỉ là 30 hay 50 người.
Chất lượng của kết nối luôn quan trọng hơn số lượng hiển thị.
22. Đa dạng hoá nguồn thu nhập để giảm rủi ro và tăng sức bền
Một trong những sai lầm phổ biến nhất là chỉ phụ thuộc vào một nguồn thu duy nhất, thường là tư vấn hoặc coaching 1:1. Nhưng khi bạn nghỉ bệnh, bị bận việc cá nhân, hay đơn giản là muốn tạm dừng, dòng tiền cũng sẽ dừng lại. Việc mở rộng từ dịch vụ 1:1 sang sản phẩm số, bản tin trả phí, lớp học nhóm, hay ebook… không chỉ giúp bạn gia tăng thu nhập mà còn mở rộng phạm vi ảnh hưởng.
Điều kiện: mọi dòng thu nhập đều cần xuất phát từ một năng lực cốt lõi và được tích hợp chiến lược.
23. Khách hàng cũ là nguồn thu nhập bền vững nhất
Tìm một khách hàng mới cần chi phí, thời gian và công sức gấp nhiều lần so với việc chăm sóc người cũ. Một người từng làm việc với bạn, hài lòng với kết quả, sẽ sẵn sàng mua thêm, học sâu hơn, và giới thiệu bạn cho những người khác nếu bạn giữ liên hệ và tiếp tục cung cấp giá trị. Đừng chỉ “chốt sale rồi biến mất”. Hãy có chiến lược chăm sóc sau bán: bản tin định kỳ, ưu đãi dành riêng, nhóm cộng đồng khép kín.
Danh tiếng tốt lan truyền chậm nhưng bền và khách hàng cũ chính là người thổi gió cho ngọn lửa đó.
24. Hợp đồng và điều khoản rõ ràng là lá chắn bảo vệ bạn
Không ai bắt đầu hợp tác với ý định lừa gạt, nhưng kỳ vọng sai lệch, giao tiếp thiếu rõ ràng và những tình huống bất ngờ có thể phá vỡ mối quan hệ tốt đẹp. Một bản hợp đồng rõ ràng là sự thể hiện trách nhiệm, là khung pháp lý bảo vệ cả hai bên. Nó giúp bạn tránh được hiểu lầm, yêu cầu vô lý, hoặc những tình huống “lỡ lời” dẫn đến tổn thất.
Đừng ngại chuyên nghiệp chính sự chuyên nghiệp này sẽ giúp bạn được tôn trọng, và tạo dựng nền tảng vững chắc cho sự nghiệp lâu dài.
25. Không gian làm việc phù hợp là điều kiện để tập trung sâu
Bạn không cần một văn phòng sang trọng, nhưng bạn cần một không gian khiến bạn bật chế độ “làm việc nghiêm túc”. Một góc yên tĩnh, ánh sáng tự nhiên, bàn ghế đúng tư thế, có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong hiệu suất. Điều quan trọng là không gian đó giúp bạn bước vào trạng thái tập trung sâu mà không bị xao nhãng. Hãy tạo một nơi mà cơ thể bạn nhận diện là “nơi mình sáng tạo không lướt mạng xã hội, không bị gọi ngang”.
Không gian vật lý phản ánh không gian tinh thần và hiệu suất của bạn phụ thuộc vào cả hai.
Lý do thật sự để bạn chọn con đường này
26. Làm solo không dễ nhưng nó xứng đáng
Có những giai đoạn bạn sẽ thấy mình đang đi ngược dòng, không ai hiểu mình làm gì, và chính bạn cũng hoài nghi liệu đây có phải lựa chọn đúng. Bạn sẽ mệt, sẽ muốn từ bỏ, sẽ so sánh mình với người khác. Nhưng nếu bạn bước tiếp dù chỉ một bước mỗi ngày bạn sẽ vượt qua được “màn sương” và nhìn thấy một phiên bản khác của chính mình: vững vàng hơn, kiên định hơn, và sáng rõ hơn về lý do mình bắt đầu.
Làm solo không dễ nhưng đó là con đường giúp bạn thực sự thuộc về chính mình.
27. Bạn sẽ có lúc muốn dừng lại, hãy tìm cộng đồng để tiếp sức
Sự cô lập là kẻ thù thầm lặng của những người đi một mình. Có những ngày bạn không cần giải pháp bạn chỉ cần một tin nhắn hỏi thăm, một lời chia sẻ đúng lúc, một ánh mắt nhìn bạn và nói “mình hiểu bạn”. Đừng đợi đến khi kiệt sức mới tìm người đồng hành. Hãy chủ động kết nối sớm, xây dựng những vòng tròn nhỏ đủ tin cậy để tựa vào khi bạn lung lay.
Một cộng đồng nhỏ nhưng chân thành có thể là điều duy nhất giữ bạn lại trong những ngày muốn buông xuôi.
28. Sự tiến bộ quan trọng hơn thành công nhất thời
Thành công theo kiểu “một đêm thành ngôi sao” là hiếm và cũng mong manh. Trong khi đó, tiến bộ bền bỉ từng ngày mới là nền tảng thật sự vững chắc. Hãy học cách đo bằng sự thay đổi nội tại: hôm nay mình viết rõ ràng hơn hôm qua, nói tự tin hơn tuần trước, chốt deal gọn gàng hơn tháng trước.
Khi bạn tập trung vào tiến bộ thay vì ám ảnh với thành công tức thì, bạn sẽ xây được một sự nghiệp không phụ thuộc vào may mắn mà là kết quả của sự trưởng thành thật sự.
29. Không phải mọi lời khuyên đều đúng với bạn
Có những lời khuyên được rao giảng như chân lý: “Phải có podcast”, “Phải ra video mỗi tuần”, “Phải mở rộng team mới giàu được”. Nhưng sự thật là: không ai sống cuộc đời của bạn. Mỗi người có một kiểu năng lượng, một mục tiêu sống, một định nghĩa về thành công. Hãy học cách lắng nghe có chọn lọc và lắng nghe chính mình sâu sắc hơn. Có khi lời khuyên đúng, nhưng sai thời điểm. Có khi đúng cho người khác, nhưng sai cho bạn.
Tỉnh táo để chọn con đường phù hợp với mình, và đủ dũng cảm để đi trên đó.
30. Bạn có thể làm lại bao nhiêu lần cũng được
Chúng ta hay nghĩ: nếu lần này thất bại, mình “hết cơ hội”. Nhưng cuộc đời không hoạt động theo kiểu điểm danh một lần rồi đóng sổ. Bạn có thể bắt đầu lại vào tuổi 35, 47, hay 59 và tạo nên một chương hoàn toàn mới. Mỗi lần làm lại, bạn không bắt đầu từ con số 0 bạn bắt đầu từ kinh nghiệm, từ sự tự hiểu mình sâu hơn, từ một lý do rõ ràng hơn. Sai không đáng sợ. Đáng sợ là không dám sửa sai.
Hãy cho mình quyền được thử lại, viết lại, và sống tiếp một cuộc đời chân thực hơn với chính bạn.
Làm nghề một mình không dễ. Nhưng nó là con đường dẫn bạn tới tự do, không chỉ về thời gian hay tài chính, mà là tự do làm điều đúng với mình, sống theo giá trị của mình, và tạo ra những chuyển hóa thật sự cho người khác.
Nếu bạn đang ở đầu hành trình, hoặc đang hoài nghi giữa chừng, mình mong bài viết này sẽ như một bản đồ nhỏ, giúp bạn vững bước thêm một chút.
Hãy bắt đầu. Hãy thử nghiệm. Hãy kiên trì.